Statistics |
Total online: 1 Guests: 1 Users: 0 |
|
My site |
|
Bệnh Zona (giời leo)
là kết quả của sự tái hoạt động của virus herpes
zoster (varicella-zoster virus hoặc VZV). Virus này cũng chính là tác
nhân gây ra bệnh thủy đậu ở trẻ em. Virus thủy đậu trú ngụ trong cơ
thể ở trạng thái ngủ bên trong các dây thần kinh cảm giác. Virus sẽ
"thức giấc" sau khi gây bệnh thủy đậu nhiều năm trước trong cơ thể của
1 trong số 5 người đã từng bị thủy đậu. Sau đó, virus sẽ đi dọc theo
dây thần kinh cảm giác vào da và tạo ra những mảng phát ban gây đau mà
người ta thường gọi là bệnh Zona (giời leo)
- Bệnh Zona
trong tiếng Anh là Shingles có xuất xứ từ tiếng Latin và Pháp có
nghĩa là dây đai, thắt lưng, phản ánh đúng tính chất phân bố của các dải
phát ban. Các dải này thường là chỉ ở 1 bên của cơ thể và ở khu vực
chi phối của 1 dây thần kinh cảm giác đơn độc.
- Tất cả những
ai đã từng bị bệnh thủy đậu hoặc đã từng tiêm vaccine đều có thể
nhiễm Herpes Zoter gây ra bệnh Zona. Người lớn tuổi, những người bị ung
thư, HIV hoặc đã từng cấy ghép mô nên bị giảm sức đề kháng chống lại
nhiễm trùng, do đó dễ bị bệnh Zona hơn.
- Đa số những người
bị Zona đều khỏe mạnh. Không cần thiết sử dụng những xét nghiệm đặc
hiệu nếu như hệ miễn dịch của bạn còn tốt.
Nguyên nhân
Chưa ai biết được chính xác nguyên nhân vì sao virus thủy đậu lại có
thể tái hoạt động và gây ra bệnh Zona. Một vài khả năng có thể xảy ra
là:
- Stress
- Mệt mỏi
- Hệ miễn dịch suy yếu
(có thể là do tuổi tác, bệnh tật, thuốc men làm giảm khả năng đề
kháng của cơ thể để có thể giữ được virus thủy đậu trong trạng thái
bất hoạt).
- Ung thư.
- Các biện pháp điều trị bằng tia xạ.
- Làm
tổn thương vùng da bị nổi ban
Triệu chứng
Tùy
thuộc vào dây thần kinh nào bị ảnh hưởng, bệnh Zona có thể xuất hiện ở
nhiều khu vực khác nhau trong cơ thể
- Triệu chứng đầu tiên của Zona thường là tăng cảm giác da hoặc
cảm giác đau ở 1 phía của cơ thể. Những cảm giác da có thể gặp là
ngứa, căng, bỏng, nhức dai dẳng hoặc đau sâu, đau nhói.
- Thông
thường thì sau khi cơn đau xuất hiện được 1-3 ngày các dải ban sẽ
nổi lên, tấy đỏ, phồng lên ở ngay vị trí đau. Sau đó nó sẽ tụ mủ và đóng
vảy trong 10-12 ngày.
- 2 - 3 tuần sau, ban sẽ biến mất và
vảy rơi ra và có thể để lại sẹo.
Khi nào cần đến
gặp bác sĩ
Đi khám khi
bạn bị đau hoặc nổi ban thành 1 dải ở một phía của cơ thể. Nếu bạn
nghĩ bạn bị Zona, đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt vì những thuốc kháng
virus chỉ hiệu quả khi được sử dụng sớm.
- Nếu vết ban
và vết phồng nổi lên ở mũi hoặc gần mắt, bạn cần phải đi khám ngay
lập tức vì virus có thể lan đến mắt làm tổn thương mắt và mù.
- Bạn
cũng cần phải đến khám càng sớm càng tốt nếu bạn đang có những bệnh
làm suy giảm sức miễn dịch của cơ thể. Nhờ đó bạn có thể tránh được
những biến chứng.
Đến phòng cấp cứu nếu như có các dấu
hiệu:
- Bệnh Zona kèm với sốt cao hoặc mệt mỏi.
- Vết
phồng lan ra những khu vực khác của cơ thể.
Lâm sàng và
cận lâm sàng
Kiểu đau kinh
điển, vết phồng nổi lên thành 1 dải ở 1 bên của cơ thể là tất cả những
dấu hiệu cần thiết đủ để bác sĩ chẩn đoán bạn đã bị nhiễm Herpes
Zoster. Ban có thể lan ra ngoài dải này hoặc hiếm gặp hơn là lan sang
phía bên kia của cơ thể. Đôi khi bệnh nhân chỉ đau theo 1 dải mà không
thấy nổi ban.
- Có thể bác sĩ sẽ quyết định làm xét
nghiệm để xác định xem bạn có bị Zona hay không. Tuy nhiên, những
xét nghiệm này không phải lúc nào cũng cần thiết.
- Phết Tzanck: hiện nay ít được sử dụng hơn trước do những kỹ
thuật mới đã xuất hiện, người ta rạch vết phồng và lấy dịch cùng
với các tế bào da trong đó đặt lên slide. Sau đó nhuộm màu bằng 1
loại thuốc nhuộm đặc biệt rồi đưa lên kính hiển vi để tìm những
biến đổi của tế bào gây ra bởi virus. Phương pháp này không thể
giúp phân biệt được giữa VZV và Herpes Simplex Virus (HSV), tuy
nhiên VZV gây bệnh zona và thủy đậu còn HSV gây ra bệnh Herpes
simplex (đôi khi thường được biết đến bằng cái tên Herpes môi hoặc
Herpes sinh dục).
- Cấy virus hoặc test kháng thể đặc biệt,
như DFA (direct fluorescent antibody - kháng thể huỳnh quang trực
tiếp), trong sang thương có thể xác định được VZV. DFA thường cho
kết quả sau 1 giờ. Xét nghiệm này có thể giúp phân biệt được giữa
VZV và HSV. Cấy virus có thể cho kết quả sau 2 tuần hoặc hơn.
- Sinh thiết da: lấy một mẩu da ở sang thương và
xem xét chúng dưới kính hiển vi. Có thể dùng mô sinh thiết để cấy
nếu không có mẩu sang thương nguyên vẹn. Ngoài ra người ta còn có
thể dùng PCR (polymerase chain reaction) để phát hiện ra DNA của
virus trong mẫu mô được sinh thiết.
Điều trị
Tại nhà:
Nếu bạn nghĩ mình bị Zona,
hãy đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt, vì thuốc kháng virus chỉ có
hiệu quả khi được sử dụng sớm.
- Không được gãi vì có
thể làm gia tăng nguy cơ bị nhiễm trùng thứ phát và có thể để lại
sẹo. Thuốc kháng histamin có thể giúp giảm ngứa.
- Thuốc giảm đau
đôi khi cũng cần thiết/
- Dùng băng ép ngâm nước lạnh băng vào
sang thương rỉ mủ trong khoảng 20 phút khoảng 7, 8 lần/ngày để làm
dịu bớt cơn đau và làm khô sang thương. Nó còn giúp lấy bớt vảy
ra ngoài và giảm khả năng bị nhiễm trùng. Ngưng sử dụng băng ép
khi sang thương đã khô giúp cho những vùng da xung quanh không trở
nên khô và ngứa.
- Giữ cho khu vực sang thương được sạch sẽ bằng
xà bông nhẹ và nước. Mặc quần áo rộng để tránh bị thương thêm khi
quần áo tiếp xúc với sang thương. Tránh những tiếp xúc da-chạm-da
với những người chưa từng bị thủy đậu, đang bệnh, hoặc những người
bị suy giảm hệ miễn dịch.
Dùng thuốc:
- Một
vài bác sĩ chỉ điều trị triệu chứng của Zona như đau. Một vài thuốc
giảm đau được sử dụng, chẳng hạn như acetaminophen (VD Tylenol), và
ibuprofen (VD Advil) hoặc thuốc giảm đau tricyclic, đặc biệt là
trong trường hợp đau dây thần kinh sau tổn thương (PHN -
Postherpetic neuralgia). PHN là những cơn đau kéo dài ở một số
người ngay cả sau khi sang thương đã biến mất.
- Thuốc kháng
virus, như acyclovir (Zovirax), valacyclovir (Valtrex) và
famciclovir (Famvir), có thể là giảm thời gian phát ban và đau, bao gồm
cả PHN. Cần phải bắt đầu sử dụng những loại thuốc này trong giai
đoạn sớm của bệnh mới có hiệu quả. Bác sĩ sẽ quyết định bạn cần sử
dụng loại thuốc nào.
- Đôi khi, corticoid cục bộ có thể được dùng
để giảm viêm. Những thuốc cục bộ có thể được sử dụng để làm giảm
đau và ngừa nhiễm trùng.
Theo dõi
Sau khi rời khỏi phòng mạch bác sĩ, cần phải uống tất cả những loại
thuốc được kê đơn và làm theo đúng hướng dẫn. Nếu bạn ghi nhận được
những triệu chứng mới hoặc nếu bạn không thể kiểm soát được cơn đau
hoặc cơn ngứa, hãy thông báo với bác sĩ.
Dự phòng
Khôngc ó cách nào để dự phòng Zona cả.
- Bạn
không thể bị lây bệnh từ những người bị Zona. Tuy nhiên, nếu bạn chưa
từng bị thủy đậu, bạn có thể bị lây bệnh thủy đậu từ những tiếp xúc
gần gũi với những sang thương hở miệng ở những người bị Zona. Dùng
quần áo che phủ sang thương lại giúp giảm nguy cơ lây lan cho người
khác.
- Vaccine VZV, còn được biết đến là vaccine ngừa thủy đậu,
có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh Zona do làm tăng sức đề kháng của
cơ thể để chống lại VZV hoặc giữ chúng trong trạng thái bất hoạt.
Những cải tiến của loại vaccine này đang được nghiên cứu và có thể
giúp ngừa được bệnh Zona trong tương lai.
Tiên lượng
Đa số các trường hợp bị Zona đều tự khỏi có thể có điều trị hoặc
không. Ban và đau có thể khỏi sau từ 2 đến 3 tuần. Tuy nhiên, bệnh có
thể kéo dài lâu hơi và thậm chí là tái phát ở người lớn tuổi, đặc biệt
là trên 50 tuổi, hoặc có bệnh trầm trọng.
- Có thể
những cơn đau vẫn còn tiếp diễn sau khi sang thương biến mất. Những
cơn đau này được gọi là PHN. Thường gặp ở người lớn tuổi, và có thể là
rất nặng nề.
- Những biến chứng khác có thể gặp là nhiễm trùng
da, nhiễm trùng lây lan đến những cơ quan nội tạng hoặc làm tổn
thương mắt. Thường để lại sẹo.
Lucky Luke dịch (từ
www.emedicinehealth.com)
|
|